Op bezoek bij Stadtpark Verein Hamburg
In Hamburg geen grote festivals in het park
16 oktober 2014
Afgelopen zondag 12 oktober waren enkele (bestuurs)leden  van de vereniging op bezoek bij de vriendenvereniging van het Stadtpark Hamburg. Het honderdjarige Stadtpark is namelijk een belangrijke inspiratiebron geweest voor zowel het ontwerp van het Amsterdamse Bos als dat van het Sloterpark. Zowel de Verein als het Stadtpark en omgeving waren erg interessant.
De afgelopen nieuwjaarsreceptie hield Mirjam Koevoet een boeiende lezing over het water in Hamburg. Hierop besloten een aantal leden om zelf een lang weekend in Hamburg te gaan kijken. En we vonden inderdaad veel herkenbaars. Een paar voorbeelden.
De fontein op de Binnenalster. Die is net als die op de Sloterplas pas van later jaren.
Torenwijck aan de Aussenalster.
Café Buiten ook aan de Aussenalster
Een mannetje van Stephan Balkenhol, bij ons intiemer geplaatst in het Noorderhof.
Groot verschil met de Sloterplas is overigens dat de Binnen- en Buitenalster maar 2 tot 3,5 meter diep zijn. En de Sloterplas wel 30-40 meter.
De bastions van het Stadtpark.
De modelbootvijver in het Stadtpark (aangelegd na de tweede wereldoorlog).
Deze had vroeger ook een fontein. Dus misschien zijn zowel de fontein op de Binnenalster als die op de Sloterplas op deze fontein geïnspireerd.
Maar de inspiratie voor het oorspronkelijke ontwerp van het Amsterdamse Bos en het Sloterpark kregen Cornelis van Eesteren en Jacoba Mulder vooral ook van zaken die je nu niet direct meer opvallen omdat ze intussen gewoon zijn geworden.
Dan helpt een deskundige uitleg. Zoals wij kregen van Marianne Elfner en Reinhard Otto van de Stadtpark Verein. En van onze eigen Mirjam Koevoet, die gelukkig ook meewas.
Van links naar rechts - Otto Reinhardt, Marianne Elfner, Mirjam Koevoet, Tineke Stricker en Tineke Rombout bij het pierenbadje en de replica van door de nazi's vernietigde "Entartete Künst". Dit fabeldier van Richard Haizmann was in 1930 het eerste abstracte beeld in de openbare buitenruimte van Hamburg.
Het speciale aan het Stadtpark is namelijk dat het niet ontworpen is als sierpark om in te wandelen door de gegoede burgerij, maar als eerste park als echt volkspark. Overigens wel met ook allerlei voorzieningen voor de rijkere elite, zoals een heel groot restaurant op de plek waar nu de modelbootvijver is. Nieuw waren allerlei voorzieningen voor sport en spel in het park. Voor badderen, dansen, musiceren, roeien, enz.
Directeur publieke werken van Hamburg, Fritz Schumacher, beschrijft het zo in zijn boek "Ein Volkspark" uit 1928:
"[...] das Ziel des Parkgedankens war nicht erreicht, wenn es gelang, eine Anlage zu machen zum angenehmen Durchwandern, es war erst erreicht, wenn es zugleich gelang, eine Anlage zu machen zum angenehmen Bewohnen. "Bewohnen", das soll heißen, ein In-Besitz-Nehmen für die verschiedensten Lebensbeschäftigungen, die mit dem Begriff der "Erholung" im Zusammenhang stehen. Die Möglichkeit dieses In-Besitz-Nehmens mußte für große Menschenmassen zugeschnitten sein, und man mußte dabei damit rechnen, daß der Großstadtmensch in einem eigenartigen Verhältnis zur Natur steht, das sich erst allmählich aus der Not der Umstände herauszubilden beginnt. Es ist nicht das Verhältnis des landschaftlichen Genießens, wie es die eigentliche, gleichsam unendliche Natur bietet, sondern es hängt in erster Linie zusammen mit irgendeiner Betätigung im Freien, die an die Stelle des Wanderns tritt, für das selbst die größte künstliche Anlage keinen Rahmen schaffen kann, der sich nicht abnutzte. Spiel, Sport, Lagern, Rudern, Planschen, Reiten, Tanzen, dann ferner Musikgenuß - Kunstgenuß - Blumengenuß, leibliche Genüsse, das sind die Betätigungen, für die solch ein Park die Gelegenheiten schaffen muß."
Het andere bijzondere aan het Stadtpark was dat Fritz Schumacher en zijn Gartenbaudirektor Otto Linne, de toen gebruikelijke Engelse Landschapsstijl verbonden met de strenge Franse architecturale landschapsstijl. Bij de Engelse landschapsstijl kun je denken aan het Vondelpark en het Rembrandtpark. Het Gerbrandypark hoort als park van de Nieuwe Zakelijkheid veel meer bij die architecturale stijl.
Muziek in het park
Muziek hoorde erbij voor de ontwerpers Schumacher en Sperber, maar die kregen in het Stadtpark wel hun eigen plek. Zoals het openluchttheater in het Amsterdamse Bos en in het Vondelpark. De rest van het park moet openbaar toegankelijk blijven. De (pop)concerten zijn niet onomstreden, want ondanks de grootte van het park hoor je de muziek ook buiten het gebied van de "Freilichtbühne". Dat heeft voordelen. Een beetje zoals bij de openluchtconcerten in het Westerpark, kun je ook buiten de hekken zonder kosten van de muziek genieten. Maar de muziek laat zich in de verre omtrek ook niet negeren door omwonenden en andere parkbezoekers. De aantallen betalende bezoekers zijn met zo'n 3500 overigens veel minder dan de 20.000 die Loveland in 2012 naar het Sloterpark haalde. Recentelijk heeft de beherende deelgemeente Winterhüde uitgesproken dat er geen evenementen meer in het openbare gedeelte van het park moeten plaatsvinden. Een Lovelandfestival mag dus niet in het Stadtpark.
Cultuurhistorisch monument
Het Stadtpark is net als het Vondelpark als cultuurhistorisch monument aangewezen. Volgens Otto en Marianne van de Stadtpark Verein maakt dat het beschermen en herstellen van de kwaliteiten van het park makkelijker. Ze hebben goede contacten met de politiek en zijn het eigenlijk meestal eens met elkaar. Ook het beheer en onderhoud krijgt veel aandacht. Het Stadtpark heeft een eigen kwekerij voor bloemen en struiken.
Het Sloterpark heeft nog geen officiële beschermde status als cultuurmonument. Wel stonden de oevers van de Sloterplas al in 2008 in de Amsterdamse top 100 van naoorlogse erfgoed. En vormt de plas en het park onderdeel van een van de dertig wederopbouwgebieden van nationaal belang. Deze zijn in 2011 geselecteerd door de Rijksdienst van het cultureel erfgoed en opgenomen in de Visie Erfgoed en Ruimte.
Waternetwerk
Het Stadtpark is verbonden met een waternetwerk dat zonder sluizen of stuwen het park met de Alster verbindt.
En daar wordt heel veel gebruik van gemaakt. Zowel door kano's en roeiboten als door rondvaartboten. Het Sloterpark is potentieel ook aangesloten op een krachtig netwerk. De VVS maakt zich er bijvoorbeeld al lange tijd sterk voor om het rondje Sloterplas-Rembrandtpark bruikbaar te krijgen. Door de op afstand bedienbare sluizen is de Sloterplas nu al beter bereikbaar vanaf de Burgemeester van Tienhovengracht aan de ene kant en naar de Nieuwe Meer aan de andere kant. Door de keuze door het waterschap voor de manier om de waterkwaliteit van de Sloterplas te verbeteren, wordt de kracht van het waternetwerk weer onder druk gezet. De sluizen zijn al een flinke hindernis qua tijd. Nu wil Waternet de plas met nog vier, vijf stuwen isoleren. Ook al worden die doorvaarbaar, dan nog kost dat veel extra tijd. Terwijl er een goede alternatieve methode is, die de recreatie echt bevordert. Namelijk de installatie van een luchtmenger.
Hoogwaterbestendig bouwen
Naast dit alles hebben de deelnemers ook speciaal gekeken naar de nieuwe stadsontwikkeling in de oude havengebieden. Zoals in Amsterdam het Oostelijk Havengebied is herontwikkeld, werkt Hamburg aan zijn HafenCity Hamburg. Over dit project en hoe Hamburg omgaat met overstromingsgevaar valt nog veel te zeggen. Maar dat gaat de context van de Sloterplas ver te buiten.
Metro aan de plas
De Binnenalster is per metro bereikbaar. Als je de noorduitgang neemt, kijk je meteen uit over de plas.
In Amsterdam wordt nog steeds gestudeerd op een Oost-West-metrolijn met een halte Sloterplas/Osdorpplein. En de plannen voor de boulevard tegenover het Osdorpplein gaan ook maar door.
Is Hamburg ook voor de toekomst het voorbeeld en komt de binnenstadbewoner over 25 jaar met de metro naar de Sloterplas? Het zou zo maar kunnen.
Tekst Wouter van der Wulp
Lees ook:
Stadtpark Hamburg als inspiratiebron voor het Sloterpark
Een geïsoleerde Slotervijver of het hart van een blauw netwerk
Waterrecreanten Sloterplas eisen vrije doorgang
Waterschap schetst ingrijpende plannen Sloterplas
|
