Erfgoed van de Week - Over dé plas

Van 25 augustus tot en met 23 september 2018 vindt het Over de Plas festival plaats. Ieder weekend zijn er rondom de Sloterplas diverse culturele activiteiten om de bezoekers de schoonheid van de plas en omgeving te laten ervaren. De Sloterplas vormt het middelpunt van het ‘stukje Nieuw-West’ uit het Algemeen Uitbreidingsplan van Amsterdam (AUP).

Groene vingers in de stad
Het Algemeen Uitbreidingsplan (AUP) uit 1934 van de Dienst Publieke Werken was een plan voor de stadsuitbreiding van heel Amsterdam over een lange termijn. Volgens het AUP had Amsterdam uit moeten groeien tot een stad van circa één miljoen inwoners rond het jaar 2000. Om een ‘groene’ omgeving bereikbaar te maken v0or alle (toekomstige) stadsbewoners, was een onderdeel van het plan om groene scheggen te creëren. Nieuwe uitbreidingen van de stad werden vormgegeven als ware het vingers aan een hand die in het omringende groene land steken. Zo zou het groen vanuit het platteland tot diep in de stad doordringen. Sportpark Ookmeer, het Sloterpark en de Sloterplas vormen samen zo’n scheg. Andere scheggen zijn de Diemerscheg, de Amstelscheg, het Amsterdamse Bos en de Brettenscheg.

Het nuttige met het aangename verenigd
De Sloterplas werd tussen 1948 en 1956 gegraven op de plaats waar vroeger het Sloterdijkermeer lag. De plas was oorspronkelijk bedoeld als recreatieplas, maar werd ook benut voor zandwinning voor de aanleg van de Westelijke Tuinsteden. Daarnaast werd de bovenlaag van klei en veen gebruikt als teelaarde, onder andere voor het Sloterpark dat grenst aan de plas. De plas werd uitgegraven tot een diepte van wel 45 meter. De uiteindelijke diepte werd 38 meter, omdat er nadien weer puin- en sloopmateriaal in de plas is gestort. Met ongeveer twee kilometer lang en gemiddeld 380 meter breed is de Sloterplas, op het IJ na, de grootste open ruimte binnen Amsterdam.

Het Schip van Slebos
Om de plas een natuurlijk en open karakter te laten houden werd er voor gekozen om alleen de noord- en zuidoever een stedelijk aanzien te geven. Aan de lange oevers is het groen en ontbreekt (zichtbare) bebouwing. De noord- en zuidoever hebben elk hun eigen silhouet. Aan de zuidoever staat een aantal robuuste flats van Torenwijck, ontworpen door de architecten Bruin, Vink en Van der Keulen. De noordoever heeft weer een heel ander aanzien met haar drie galerijflats uit 1964 van architect Zanstra (1905-2003), maar ook door de imposante kade. Architect Dick Slebos (1923-2001) heeft een deel van de kade ontworpen, inclusief het paviljoen, het stippenterras en de drie markante drieling-lichtmasten. Eigenlijk zou er ook een uitkijktoren naast het paviljoen worden gemaakt. De realisatie van die toren bleek financieel niet haalbaar en zodoende is het hoge uitkijkpunt nooit gebouwd. Zo ontstond, bij toeval, de illusie van een binnenvaartschip en heeft het bouwwerk zijn huidige benaming gekregen: ‘het Schip van Slebos’. Uitkijken kan overigens alsnog. Vanaf het terras en de langgerekte kade heb je een geweldig zicht over de plas.

Verrassingen
Dat zicht over de plas is overigens nooit over de héle Sloterplas. De plas in het park is zo ontworpen, dat je nooit de gehele waterpartij kunt overzien. Het water is niet overal direct zichtbaar of toegankelijk en de Sloterplas lijkt eerder op een rivier (zonder eind) dan een stadsmeer. En er zijn meer verrassingen ingebouwd. De paden lopen vaak niet recht en er is (met uitzondering van die stedelijke koppen) subtiel gespeeld met ‘open’ en ‘gesloten’. De bomen en ook het andere groen zorgen op veel plekken in het park voor een soort coulissen-werking. Deze op de Engelse landschapsstijl gebaseerde inrichting kun je vooral in het westelijke deel van het Sloterpark herkennen. Aan de oostkant is een strakkere, lineaire stijl gehanteerd. Deze wordt ook wel Duits modernistisch of Nieuw Zakelijk genoemd. Ook die afwisseling is verrassend. Het bekende ‘rondje Sloterplas’, van toch maar 6 kilometer, bestaat dus uit bijzonder veel verschillende belevenissen. Laat je óók verrassen en ontdek de kracht en pracht van de hele Sloterplas op een hele andere manier tijdens het Over de Plas festival!

Erfgoed van de Week
In de rubriek Erfgoed van de Week staat elke week een bijzondere archeologische vondst, vindplaats, voorwerp, monumentaal gebouw of historische plek in de stad centraal. Via de website www.amsterdam.nl delen de erfgoedexperts van Monumenten en Archeologie het erfgoed van de stad met Amsterdammers én overige geïnteresseerden.

Van: www.amsterdam.nl/kunst-cultuur/monumenten/erfgoed-week/sloterplas-park/